Na dwoje babka wróżyła - "Sakiewka" Balzaca

Trudno mi było w to uwierzyć, ale ta część „Komedii ludzkiej” kończy się szczęśliwie. Ciekawe było też to, że po raz pierwszy jedna z postaci z innych opowiadań pojawia się powtórnie: jest to wuj dumnej Émilie z „Balu z Sceaux”, który sygnalizuje czytelnikowi, że całe dzieło Balzaca dzieje się w jednej makrorzeczywistości.

Amantem w „Sakiewce” jest Hippolyte Schinner, genialny malarz – ale jakże różny od kapryśnego, wielkopańskiego Theodore’a de Sommerville z „Domu pod kotem z rakietką”. Wychowany przez niezamężną, porzuconą przez kochanka matkę, która mimo ubóstwa umożliwiła ubóstwianemu synowi start w świecie artystycznym, Hippolyte jest szlachetny, uprzejmy, idealistyczny i prostolinijny, i odpowiednio do swego charakteru czystym i szczerym uczuciem darzy Adélaïde, która wraz z matką – baronową de Rouville, przypominającą „markizy z czasów ancien régime’u” – mieszka piętro niżej od jego pracowni malarskiej. 

Scena, której w opowiadaniu ewidentnie nie ma (Źródło)

Mieszkanko pań de Rouville jest ubogie, a wszystko w nim nosi mocne ślady zużycia, ale Hippolyte nie gardzi niedostatkiem, w jakim sam się wychowywał, szczególnie że wszelkie cienie opromienia blask anielskiej urody Adélaïde. Tylko narrator zasiewa w nas ziarno wątpliwości – w nas, czyli w cynicznym i zblazowanym czytelniku, którego nie zaślepia miłosna łatwowierność Hippolyte’a – i każe nam się zastanawiać, czy mamy do czynienia ze szlachetnym ubóstwem, czy z podle umakijażowaną niecnotą. Czy matka Adélaïde jest dobrą kobietą, czy podstępną i wyrachowaną intrygantką? Czy szczery jest żal i uwielbienia dla poległego w boju barona de Rouville? Czy hrabia Kergarouët, który przychodzi co wieczór, by przegrać w karty 40 franków, jest przyjacielem rodziny, czy też za jego czułościami okazywanymi Adélaïde kryje się coś więcej – coś nie całkiem czystego? Sama Adélaïde wydaje się szczera w swojej rodzącej się czułości do młodego malarza – ale przecież nigdy nic nie wiadomo. Zamknięta przestrzeń mieszkanka pań de Rouville jest pełna znaków, o których można z przekąsem rzec „na dwoje babka wróżyła”. Hippolyte’a takie podejrzenia z pełną mocą dopadają dosyć późno, gdy dostrzega, z jakim zacięciem matka Adélaïde gra w pikietę z Kergarouëtem; zmieszany tym odkryciem, zapomina wziąć ze stołu swojej sakiewki, a kiedy po nią wraca, Adélaïde – rumieniąc się, zaprzecza, jakoby ją zostawił. 

To dla Hippolyte’a straszny cios. Cierpiąc w uczuciu, że został oszukany, wykorzystany i zdradzony, Hippolyte jest mimo wszystko jak kawaler de Grieux, któremu miłość każe wybaczyć wszystkie występki ukochanej. Przy ponownych odwiedzinach w mieszkanku pań de Rouville – ku własnemu zdumieniu i osłupieniu zblazowanego czytelnika – odzyskuje swoje pieniądze w pięknie ozdobionej sakiewce, na której Adélaïde strawiła kilka ostatnich nocy. Zaraz też wyjaśnia się, że 40 franków wygranych w karty to jedyne materialne wsparcie, jakie baronowa w swojej dumie jest skłonna przyjąć od hrabiego Kergarouëta, i nie ma w tym nic nieuczciwego (swoją drogą, ciekawa jest ta skłonność Kergarouëta do szczodrego wspierania znajomych dam, dzięki której w „Balu w Sceaux” poślubi własną siostrzenicę). Na sam koniec – gdy już Hippolyte w porywie serca zdążył poprosić Adélaïde o rękę – pojawia się nawet jego matka i daje mu swoje błogosławieństwo.  

Jakże wstrętne wydają się teraz wszystkie podejrzenia, jakże podłe i plugawe! Okazało się, że rację miał nie zimny umysł, lecz gorące i szczere serce, którego wszystkie drżenia i słodką niepewność rodzącego się uczucia Balzac z lubością opisuje. Dzięki podkreślanemu często duchowemu porozumieniu między Hippolyte’em a Adélaïde wątek miłosny jest antytezą tego z „Domu pod kotem z rakietką”. Historia jest – powiedzmy to sobie szczerze – urocza i pokazuje, że nie należy krzywdzić ludzi nadmierną podejrzliwością, że ufność nie musi być naiwnością, a miłość – zaślepieniem.